Podręcznik

Akacja

Akacja

Aloes zwyczajny

Aloes zwyczajny

Babka lancetowata

Babka lancetowata

Bażyna czarna

Bażyna czarna

Chaber bławatek

Chaber bławatek

Cytryniec chiński

Cytryniec chiński

Czarnuszka siewna

Czarnuszka siewna

Czarny bez

Czarny bez

Czerwona koniczyna

Czerwona koniczyna

Czystek

Czystek

Dzika róża

Dzika róża

Dziurawiec zwyczajny

Dziurawiec zwyczajny

Fiołek trójbarwny

Fiołek trójbarwny

Głóg

Głóg

Hibiskus

Hibiskus

Jeżówka elektryczna

Jeżówka elektryczna

Kminek zwyczajny

Kminek zwyczajny

Kocanka piaskowa

Kocanka piaskowa

Kolendra siewna

Kolendra siewna

Koper włoski

Koper włoski

Ostryż długi (kurkuma)

Ostryż długi (kurkuma)

Lipa

Lipa

Łopian większy

Łopian większy

Macierzanka piaskowa

Macierzanka piaskowa

Mak lekarski

Mak lekarski

Melisa lekarska

Melisa lekarska

Mięta pieprzowa

Mięta pieprzowa

Morszczyn pęcherzykowaty

Morszczyn pęcherzykowaty

Morwa biała

Morwa biała

Opuncja figowa

Opuncja figowa

Pokrzywa zwyczajna

Pokrzywa zwyczajna

Rumianek pospolity

Rumianek pospolity

Skrzyp polny

Skrzyp polny

Stokrotka pospolita

Stokrotka pospolita

Szałwia lekarska

Szałwia lekarska

Wierzba biała

Wierzba biała

Żeń-szeń właściwy

Żeń-szeń właściwy

Szałwia lekarska
Powrót do listy

Szałwia lekarska

(Salvia officinalis L.)

Szałwia to rozgałęziony półkrzew z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae) pochodzący z krajów śródziemnomorskich, uprawiany w środkowej Europie, Ameryce Północnej, a także w Polsce – nie tylko jako zioło, ale również jako roślina ozdobna. Nazwa szałwii wywodzi się z łacińskiego salvere – być w dobrym zdrowiu.

W Polsce szałwia uprawiana jest od kilku wieków. Z powodzeniem można ją spotkać w ogródkach przydomowych i działkowych.

Szałwia najlepiej rozwija się na glebie żyznej, przepuszczalnej i stanowiskach słonecznych, lecz osłoniętych od wiatru. Jest rośliną silnie rozgałęzioną, osiągającą do 75 cm wysokości. Liczne łodygi drewniejące u dołu są ulistnione naprzeciwlegle. Liście szałwii są ogonkowe, zaokrąglone w nasadzie, a na brzegu drobno karbowane. Szałwia posiada jasnofioletowe lub różowe kwiaty, które zebrane są w kłosy na szczytach łodyg przypominające żyto rosnące na polach. Cała roślina posiada silny, specyficzny, kamforowy zapach. Szałwia należy do roślin owadopylnych i miododajnych.

Szałwię ścina się, gdy roślina dobrze wykształci liście, ale jeszcze przed kwitnieniem.

Szałwia kwitnie w okolicach czerwca i lipca, dlatego zbiory przeprowadzane są w maju. W pierwszym roku można uzyskać  jeden zbiór z plantacji, w kolejnych są to już 2, a nawet 3 zbiory. Surowcem zielarskim są liście szałwii oraz całe ziele. Liście i ziele szałwii zawierają takie same substancje czynne, tylko w różnych ilościach. Są to m.in.: olejek eteryczny (głównie tujon), flawonoidy, garbniki, związki goryczkowe, kwasy organiczne, a także witaminy i sole mineralne.  

Za co szałwia była ceniona kiedyś, a za co cenimy ją obecnie?

Szałwia ceniona była od najdawniejszych czasów jako środek niemal na wszystkie dolegliwości. W zielarstwie ludowym polecano ją jako składnik mieszanek wspomagający w dolegliwościach wątroby, nerek i górnych dróg oddechowych oraz do płukania przy chorobach zębów i dziąseł.

Obecnie szałwia również znajduje szerokie zastosowanie. Ceniona jest za kojące działanie na gardło i struny głosowe oraz wspomaganie odporności organizmu. Wpływa korzystnie na fizyczne i psychiczne dobre samopoczucie oraz przyczynia się także do prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego.

We współczesnym ziołolecznictwie szałwia znajduje bardzo szerokie zastosowanie.

Przetwory z szałwii wykazują korzystne działanie na układ pokarmowy. Przeciwdziałają nadmiernej fermentacji jelitowej i bolesnym wzdęciom spowodowanym stanem skurczowym w jelitach oraz gromadzeniu się gazów. Mają też  działanie żółciopędne. Szałwia wspomaga wydzielanie soków trawiennych, dzięki czemu przyczynia się do prawidłowego trawienia i reguluje pracę układu pokarmowego.

Napary z szałwii stosowane są też pomocniczo  przy przeziębianiach, szczególnie górnych dróg oddechowych. Dzięki właściwościom wykrztuśnym i ściągającym pomagają usunąć z oskrzeli zalegająca wydzielinę.

Szałwia, dzięki zawartym w niej garbnikom, hamuje wydzielanie potu. Osobom cierpiącym na nadmierną potliwość, poleca się picie naparów z szałwii lub przyrządzanie kąpieli z dodatkiem naparu ziół. 

Szałwia nie tylko do picia.

Ekstrakty z szałwii często wykorzystywane są jako cenny składnik kosmetyków, gdyż zapobiegają powstawaniu zmian trądzikowych. Przeciwdziałają  również powstawaniu zaskórników oraz nadmiernemu wydzielaniu sebum. Szałwia działa na naszą skórę oczyszczająco i tonizująco, a także wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne. Napary z liści szałwii można stosować także zewnętrznie w postaci płukanek bądź okładów czy kompresów na skórę. Polecana jest na afty, pleśniawki, a okłady także na trudno gojące się rany, miejsca po użądleniach czy oparzeniach. Ze względu na właściwości antyseptyczne szałwii, napary używane są do płukania jamy ustnej i gardła oraz dziąseł w stanach zapalnych.

Pewien mistrz kucharski napisał: „Jeśli gotowanie jest wielką operą to szałwia jest w niej kapryśną primadonną. Lubi mieć scenę tylko dla siebie”.

Z szałwii możemy nie tylko pleść piękne wianki i układać z niej bukiety, ale jej smak i aromat osiąga harmonię z wieloma potrawami. Kwiat szałwii warto dodać do sałatek, albo zaparzyć aromatyczną herbatkę. Jej liście można wymieszać z cebulą na farsz do drobiu czy gotować z mięsem kaczki lub wieprzowiny, dodaje się ją również do kiełbas. Szałwia świetnie łączy się z innymi mocnymi aromatami, panieruje się nią delikatną wątróbkę smażoną na maśle i dodaje do serów. Jej liście można zanurzyć w cieście naleśnikowym i usmażyć, a gdy liście są młode miesza się je ze śmietanką i je z cukrem i pomarańczą.  

Szałwia znana była od starożytności jako roślina lecznicza i przyprawowa.

Właściwości szałwii już w starożytnej Grecji opisywali Dioskurides i Hipokrates. W średniowieczu o jej zastosowaniu pisała sama święta Hildegarda, a poprzez edykt Karola Wielkiego została wprowadzona do uprawy w Europie. Z szałwią łączono wiele przesądów, legend i praktyk magicznych. Od wieków uważano ją za roślinę, która zapewnia człowiekowi nieśmiertelność i wieczną młodość, której tak pragniemy. W tamtych czasach szałwię nazywano ambrozją, gdyż przyrównywano ją do pokarmu bogów.